Yeni adıyla “modifiye” veya “tuning” resmi adıyla “tadilat” olarak bilinen motorlu araçlar üzerinde yapılan teknik deÄŸiÅŸiklikler ülkemizde son yıllarda özellikle binek otomobil ve kamyonet/minibüs sınıfı araçlarda yaygınlaÅŸmaktadır.

Motorlu araçlar üzerinde yapılan bu teknik deÄŸiÅŸiklikler neden, nasıl ve hangi kurallara göre yapılmaktadır ?

Bu sorulara yanıt vermeden önce ;
“motorlu araçlar nasıl ve hangi kurallara uygun olarak üretilmektedir ?”
sorusunu yanıtlamak gerekmektedir.

Motorlu araçlar üreticiler tarafından , müÅŸterilerinin taleplerini karşılıyacak ÅŸekilde , büyük Ar-Ge ve Deneme çalışmalarının ardından ulusal ve/veya uluslararası Teknik ve Çevre mevzuatlarına uygun olarak üretilmektedir. Binlerce mühendis, aylarca , hatta yıllarca çalışarak ve deneyerek en küçük detayına kadar araçları tasarlamakta ve gereÄŸinde aylarca çöllerde ve kutup dairesinde denemeler yapmaktadır. Bütün bu yapılan denemeler ve saÄŸlanan Ulusal / Uluslararası Teknik mevzuat testlerine karşın bu araçlar piyasaya sürülmeden önce “Sorumluluk Sigortası” adı altında doÄŸabilecek teknik sorun ve hatalardan üretici ve tüketicileri mali anlamda koruyacak sigortalar yapmaktadır. Hatta “geri çağırma (recall) Sigortası” denilen bir sigortayla araçların teknik bir sorun sonucu düzeltilmek için fabrikaya geriye çaÄŸrılması (recall) sırasında parasal riskleri de sigortalanmaktadır. Aksi durumda bu parasal yük üreticileri çok zor duruma düÅŸürebilir.

Büyük emek ve masraflarla geliÅŸtirilen ve Ulusal / Uluslararası teknik mevzuatlara uygun olarak test edilip Teknik Onay sisteminden geçirilerek üretilen motorlu araçlar üzerinde teknik deÄŸiÅŸiklik elbette kurallarına uyularak yapılabilir.

Motorlu araçlar üzerinde yapılan bu deÄŸiÅŸiklikler üçe ayrılabilir:
1) Sportif amaçlı deÄŸiÅŸiklikler
2) Ticari amaçlı deÄŸiÅŸiklikler
3) Bireysel / Hobi amaçlı deÄŸiÅŸiklikler
1) Sportif amaçlı deÄŸiÅŸiklikler: Ralli , Off-road veya Pist yarışlarına katılacak ÅŸekilde üzerinde teknik deÄŸiÅŸiklikler yapılan araçlar genellikle trafiÄŸe çıkmamakta ve dolayısıyla teknik deÄŸiÅŸikliklerinTeknik Onay’dan geçmesine gerek kalmamaktadır. Buna karşılık bu araçlar yarışlara giderken çekici araçların üzerinde gitmektedirler.
2) Ticari amaçlı deÄŸiÅŸiklikler: Yük ve yolcu taşıyan araçların genellikle taşıma kapasitelerini artırmak için yapılan deÄŸiÅŸikliklerdir. Ülkemizde yaygın ÅŸekilde yapılan Panelvan kamyonetlerin Minibüs olarak deÄŸiÅŸtirilmesi ve iki dingilli kamyonlara Üçüncü dingilin takılması bu kapsamdadır.
3) Bireysel / Hobi amaçlı deÄŸiÅŸiklikler: Özellikle binek otomobil ve son zamanlarda özel amaçlı kullanımı iyice yaygınlaÅŸan Minibüs ve Van’lara yapılan teknik deÄŸiÅŸiklikler bu kapsamdadır. Araç sahiplerinin “farklı olmak” veya “farkedilmek” amacıyla kendi kiÅŸisel beÄŸenilerine göre yapılan Teknik deÄŸiÅŸikliklerdir.
Sportif ve Ticari amaçlı Teknik deÄŸiÅŸiklikler bireysel amaçlı deÄŸiÅŸikliklere göre daha kolay denetim altına alınabilmektedir. Bireysel araç sahiplerinin yaptığı Teknik deÄŸiÅŸikliklerin saptanması ve denetim altına alınması ise daha zordur. GeliÅŸmiÅŸ ülkelerde özellikle Araç Muayene Ä°stasyonları ve Trafik denetimleri sırasında onaysız olarak Teknik deÄŸiÅŸikliÄŸe uÄŸramış bu araçlar tesbit edilmekte, kullanıcılar ağır yaptırımlarla karşı karşıya kalmaktadırlar. Öte yandan sigorta ÅŸirketleri de Kasko’nun geçerli olması için Teknik deÄŸiÅŸikliklerin TEKNÄ°K ONAY’lı olmasını istemektedir.

Ülkemizde araçların üzerinde yapılabilecek Teknik deÄŸiÅŸiklikler Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından 21 Ekim 2004 tarihinde yayınlanan ve 21 Nisan 2005’de devreye giren Araç Ä°mal ve Tadil Montaj YönetmeliÄŸi (AÄ°TM) ‘nde tanımlanmıştır. Bu yönetmeliÄŸe göre her türlü Teknik DeÄŸiÅŸiklik konu ile ilgili olarak daha önce bakanlık tarafından yetkilendirilmiÅŸ olan Teknik Hizmet KuruluÅŸu (Teknik Servis) tarafından raporlanmış olması gerekmektedir. Teknik Onay gerektiren bu deÄŸiÅŸikliklerin kapsamı en basit dış ayna veya jant/lastik deÄŸiÅŸikliÄŸinden baÅŸlamakta , en karmaşık motor gücü artırmaya kadar gitmektedir.

Acaba ülkemizde binek araçlara yapılan ve “modifiye” adı verilen teknik deÄŸiÅŸikliklerin
hangileri bu onaylardan geçirilmektedir?

Ülkemizde binek otomobillere yapılan Teknik deÄŸiÅŸiklikler içinde TEKNÄ°K ONAY alınan en yaygın uygulama LPG takılmasıdır. Bu uygulama dışındaki diÄŸer Teknik deÄŸiÅŸiklikler için Teknik Onay alınmakta mıdır?

Avrupa´da olduÄŸu gibi yapılan tüm Teknik deÄŸiÅŸikliklerin TEKNÄ°K ONAY belgesi ile birlikte yapılması Türkiye için o kadar da uzak deÄŸildir. Bu konuyla ilgili mevzuat AITM zaten bunu ÅŸart koÅŸmaktadır.

Kural olarak araç üzerine Teknik DeÄŸiÅŸiklik (tadilat) yapmadan Onay KuruluÅŸu ‘na ( Bakanlık veya TSE) onay baÅŸvurusu yapmak gereklidir. ´Bu tadilat onay gerektirir , ÅŸu tadilat onay gerektirmez´ kararını tadilat yapılmadan önce Sanayi Bakanlığı (veya yetkilendirdiÄŸi kuruluÅŸ TSE) ve bakanlık tarafından atanmış olan Teknik Hizmetler KuruluÅŸu vermelidir.

Daha önceden Teknik DeÄŸiÅŸiklik yaptırmış ve Trafikte dolaÅŸan ´modifiyeli´ araçların deÄŸiÅŸikliklerini onaylatmaları gerekmektedir. Yarış, Off-Road ve Ralli araçlarının tadilatlı durumda Teknik Onay almaları çok zordur ve bu nedenle trafiÄŸe çıkmamaları gereklidir.

Chip Tuning ile elde edilen güç artışı TEKNÄ°K ONAY gerektirir. Bu güç artışı aracın hızını artırırken motorun emisyon deÄŸerlerini de etkilemektedir. Chip Tuning ile ilgili olarak örneÄŸin Almanya´da tüm araçlar TEK TEK kontrol edilip belirli bir bedelle TEKNÄ°K ONAY belgesi almaktadır. Ä°sviçre´de de durum aynıdır, %20 üzerindeki güç artışlarında araç üreticisinin onayı veya Tadilatçı Garantisi istenmektedir, %8´in üzerindeki son hız artışlarında araç üreticisinin onayı veya Tadilatçı Garantisi istenmektedir. Öte yandan hızın artması en baÅŸta FREN sisteminin kontrolunu gerektirmektedir.

Fren sisteminde doÄŸrudan yapılan deÄŸiÅŸiklikler TEKNÄ°K ONAY gerektirdiÄŸi gibi araçta frenlere dokunulmadığı halde yapılan bazı deÄŸiÅŸiklikler freni etkilediÄŸi için Frenlerle ilgili TEKNÄ°K ONAY gerektirir. Birinci örnek güç ve hız artışıdır. Tadilat öncesi son hızı 200 km/h nın altında olan araçların tadilat sonrası Fren Tip Onay testleri tekrarlanmaktadır.Özellikle Panelvan , minibüs ve dizel motorlu arazi araçlarına yapılan güç artırıcı deÄŸiÅŸiklikler bu kapsamdadır. Ä°kinci örnek de N1 sınıfı Panelvan veya camlı kamyonetlerden deÄŸiÅŸiklikle M2 sınıfı minibüs yapmak için yapılan tadilatlardır. 71/320/AT fren mevzuatına göre N1 sınıfı kamyonet veya Panelvan araçların frenlerinde ABS zorunluluÄŸu yokken M2 sınıfı minibüslerde ABS zorunluÄŸu vardır, dolayısıyla bu araçların frenlerinde ABS olup olmadığı Teknik Hizmet KuruluÅŸu (Teknik Servis) tarafından kontrol edilmelidir. ABS takılması veya (araç M1 veya N1 gibi ABS zorunluluÄŸu kapsamında deÄŸilse) ABS’nin iptal edilmesi de frenlerle ilgili TEKNÄ°K ONAY alınmasını zorunlu kılmaktadır.

Dış görünüÅŸ ile ilgili deÄŸiÅŸiklikler kontrolden geçmelidir. Spoiler veya diÄŸer dış aksesuarların ilgili teknik mevzuata uygunluÄŸu kontrol edilmelidir. Rasgele far eklenemez, çıkartılamaz , Ön ve Ön saÄŸ/sol camlara karartma veya renkli film uygulanamaz.

ISO 9000 Kalite sistemi ve belgesi olmayan tadilatçıların tadil ettikleri araçların Onay KuruluÅŸu tarafından TEK TEK kontrol edilmesi gerekmektedir. EÄŸer bu firmaların ISO 9000 Kalite Belegeleri var ise “AÄ°TM Seri Tadilat Belgesi” alabilirler.

EÄŸer Türkiye’deki TEKNÄ°K ONAY örgütlenmesi bu ihtiyaçları karşılıyamıyorsa, ´modifiye ´ sektörü bu konunun takipçisi olmalı ve alt yapının hazırlanmasını desteklemelidir. Almanya’da ALPINA, AMG, IRMSCHER, RUF, OETTINGER, ABT, BRABUS gibi kuruluÅŸlar bu altyapıya uygun çalışmaktadır. ÇoÄŸu kendi tadilatçı garantilerini vermekte , onaylanmış tadilatlardan sigorta ve kasko firmalarının haberi olmakta ve ona göre kullanıcılar hesaplanan yeni sigorta pirimini ödemektedir.

Öte yandan tadilatçı kuruluÅŸların ´Mesuliyet Sigortası´ yaptırması da gereklidir.

“Modifiye” yani Teknik DeÄŸiÅŸiklik konusunda yatırım yapmakta olan kuruluÅŸların hem kendi yatırımlarını güvence altına almak, hem de müÅŸterilerine doÄŸru yol göstermek açısından TEKNÄ°K ONAY konusunda gerekli çalışmaları yapmaları gereklidir.

Modifiye etiÄŸi;- Araç üreticilerinin Teknik DeÄŸiÅŸiklik yapılacak araç üzerindeki telif hakkını ve son sözünü kabul etmek,- Araç üreticileriyle dirsek teması içinde çalışmak,- Trafikte dolaÅŸacak araçlara TEKNÄ°K ONAY alamıyacak Teknik DeÄŸiÅŸiklik yapmamak,- Teknik DeÄŸiÅŸiklik yapılacak aracın üreticisinin uyduÄŸu Teknik Mevzuatlara uymak, - DenenmemiÅŸ ürün kullanmamak ve denenmemiÅŸ Teknik DeÄŸiÅŸiklik yapmamak,- Üretici Garantisi gibi “Tadilatçı Garantisi” vermek,- ISO 9000 Kalite Belgesine sahip olmak ve “Seri Tadilat Belgesi” almak,- Otomobil dergilerinin Teknik Onay almış Teknik DeÄŸiÅŸiklikleri kabul etmesidemektir.

Kısacası Modifiye EtiÄŸi, deÄŸiÅŸiklikleri Teknik Onay’dan geçirmek ve “kayıt içi” çalışmaktır.